maandag 17 november 2014

(16) Even op 'e kleintsjes/kleintsys lette

FERKLEINWOARDEN IN UT FRANEKERS

Foar ut maken fan ferkleinwoarden binne nyt su eenfoudug eenduduge regels te finen.
Hollanners hewwe ut maar makkeluk. Dy hoeve der allenug maar -je, -tje, -pje of -ie achter te setten en klaar binne se.
Maar at je wat systematys an ut werk gane met ut Franekers, kom je toch wel un heel eind.
Su hew ik woarden socht dy 't allegaar op un andere medeklinker einduge:

handsje/handsy, hofke, brochje, brugje, takje, holtsje/holtsy, woaninkje, mantsje/mantsy, dopke, deurke/deurtsy, leske, rytsje/rytsy, kistje/kistsy, duwke/duwtsy/douke/doutsje/doutsy

Hierút kinne je ôfleide dat:




  1. -je komt achter woarden dy einduge met un g-klank(-ch en g), en dy einduge op un -k Hier bruke je over ut algemeen geen y as ferkleinútgang. Seker nyt bij woarden dy einduge op un -k en woarden wêrbij de -ng in -nk ferandert. 
    brochje, brugje, takje, woaninkje

    Makkeluk te maken fouten: tochje, bochje en berichje. Disse hewwe as stam tocht, bocht, bericht en hore dus thús in de folgende groep.
  2. -sje komt achter woarden dy einduge met un t-klank: (d en t) Hier kinne je ok -sy brúke, mar nyt as ut woard op cht eindugt. handsje/handsy, rytsje/rytsy, kistsje/kistsy, poartsje/poartsy, tochtsje, bochtsje, berichtsje.
    In 'e spreektaal wurdt de t faak furtlaten. Sêg mar: kisje/kissy, feesje/feesy, tochje/tochy, bochje/bochy en berichje/berichy (su as ok in ut Frys en ut Hollâns). In 'e skriiftaal houe we ôns gewoan an de spellingslogika.
  3. -tsje komt achter woarden dy einduge op un -n, un -l en achter alle woarden dy op un klinker eindige. -tsy kin hier ok. 
    holtsje/holtsy, mantsje/mantsy, extraatsje/extraatsy, sneetsje/sneetsy, strôike/strôitsy, flôike/flôitsy, tútsje/tútsy, truitsje/truitsy, toutsje/toutsy, reutsje/reutsy, roetsje/roetsy, rijtsje/rijtsy, moeketsje/moeketsy, paketsje/paketsy, beppetsje/beppetsy
    (ok bepke, mar dy hoart hieronder thús), eitsje/eitsy (ok eike, sien hieronder)
  4. -ke komt achter woarden dy einduge op un -b, un -f, un m, un -p, un -r, un -s en un -w Hier kinne je geen -(k)y brúke hofke, dúmke, dopke, deurke, fensterke, leske, duwke, slabke, bepke.
    Woarden dy op un ij òf ei einduge, kinne suwel bij groep 3 as in disse groep hore: eike, wijke (metalen rinkje), bleike (fissoart), eardbeike
  5. Woarden op -etsje kinne we nyt, behalve at un woard op un -e eindugt (sien 3).
    Wij hewwe
    bontsjes (nyt bonnetsjes), tontsjes (nyt tonnetsjes), kantsjes nyt kannetsjes), mantsje (nyt mannetsjes), dinkjes (nyt dingetsjes), rinkjes (nyt ringetsjes), popkes (nyt poppetsje),  lamke (nyt lammetsje ), slabke (nyt slabbetsje), ens.

Aparte gefallen:
Dou of duw
Beide selfstannuge naamwoarden wurde, naar myn idee, brúkt in ut Franekers foar ut selfde


Ferkleinwoard fan dou: doutsje/doutsy
Ferkleinwoard fan duw: duwke, maar ok duwtsje.
Waarskynluk komt dat laatste deur overname fan doutsje.


Su wurdt der ok wel douke seid en dat komt dan weer deur duwke.

Skoftsje/skofke
Beide ferkleinwoarden fan skoft komme foar.
Ut eertste is de officiële ôfleiding (katogory 2). Ut tweede komt deurdat je de t furtlate in kategory 4.
Omdat ut hier nyt om un simpele furtlating van de t gaat (su as in bochtsje > bochje) maar om un ferfanging fan medeklinkers, mut hier de skriifwize wel anpast wurde: skofke mag dus.


Bitsje/bitsy
Krek as in ut Hollâns bestaan disse woarden allenug in 'e ferkleinde form

Geen opmerkingen:

Een reactie posten