woensdag 16 april 2014

(10) Dat dou-t en stou-t en je-t en jou-t maar...

Toen ik nog maar un klein fentsje was, waren der kennissen bij myn ouders om un kopke thee. Ut kwam su te praat dat ut maar wat raar was dat  de melkboer, an 'e deur kwam en froeg: "Hoefeul liter supe mutte jou fandaag hewwe?". Einliks fonnen se dat onfatsoenlik. Kon hij nyt gewoan frage: "Hoefeul liter supe mut ú fandaag hewwe?".
De meensen hadden nyt deur dat Tichelaar de fatsoenlikhyd self was met syn "jou".
Want "jou" of "je" is ut Franekers foar "u". At je naar ut Frys kike dan is ut helemaal helder: "Hoefolle sûpe moatte jo ha?" Geen Frise frou of man dy't der raar fan opkykt. Of ut nou un burgemeester, dominee, notaris of dokter is; fan "jo" krijt nyt een Fries de kribels.

Toch sille der un soat Franekers weze dy' foar de sekerhyd maar "ú" sêge en su ferdwynt der toch weer un stukje "typisch stads".

"Je" hoart bij "jou". "Jou (of je) hewwe je (of jou) trui ferkeerd om an."
"Dyn" hoart bij "dou". "Dou must even dyn haar in ut fatsoen bringe."
"Je" wurdt ok brúkt foar ut Hollânse "men".
"Je wurde der nyt wizer fan at je allenig maar achter je computer sitte."
Bij "dou" hoart ok "stou".
"Dou" komt fóár un werkwoard: "Dou hest fandaag seker de bokkeprúk op."
"Stou" komt der achter, maar wurdt met ut werkwoard samentrokken: "Hestou dyn bordsje leeg eten?"
En as Franekers ut útspreke wurdt ut: "Hestyn bodsie leeg eten?" En su mut dat ok. Wij binne ommers artiesten in ut furtlaten! 
Maar skrive, dat is dus andere koek.
Dat komt allegaar omdat het werkwoard bij "dou" altiid op "st" einigt. Oarspronkelik het ut weest: "Hest dou dyn bordsje leeg eten?". Maar nyt een dy't ut meer su skriift, laat staan útspreekt. Wat dat angaat folge we hier ut Frys.