zaterdag 22 maart 2014

(7) Dus ik wú maar sêge, buer, un mús in'e hús is altiid beter as un lús in ut krús

At ik ut over disse site hew, dan bedoel ik: *-Friends of Frjentsjer-*
Dêr wú ik ut nou even over hewwe. Nyt over dy mús en dy lús, maar over de u en de ú.

DE U
De u as in "mut", "un", "su", "ju", "um" en "geluk". Ok an ut ein fan un woard klinkt un u as u.
"Aa ju", hoeve je dus nyt, su 't je nòg al us sien, te skriven as "Aah juh".
Soms wurdt de u fan ju ok wel lang útsproken.
Om dat an te geven, skrive je dan jû. 
DE Ú
De uu su as útsproken in de Nederlânse woarden "kaduuk", "ridicuul" en "posthuum", wurdt kort útsproken. Ok in ôns taaltsje. En dy skrive je in ut Franekers, krek as in ut Frys, as ú (met een streepke dus): kadúk, ridikúl, en postúm.
An ut ein fan un woard skrive je un ú. Su kinne je ut ferskil leze tussen "su" en "sú". Foarbeeld: "Ut sú su mar kinne."
Je skrive één "u" sonder aksent op ut ein fan een lettergreep ín een woard. Dus "strune", "dure", "tunen".
DE UE
Foar de r wurdt de uu lang; ok in ut Nederlâns: "duur", "vuur", "kuur".
In ut Franekers hore je un kleine e foar de -r: un broken u. Dan skrive je: "duer", "fuer", "kuer".
Dy broken ue sit ok in nuert (nuver) en nuet (tam, mak)
DE Ú IN'T PLAK FAN'E UI
De Nederlânse ui wurdt in ut Franekers meestal un korte ú su as in "hús", "tún", "rún", "krús" en "hij súpt of 't er útdroogd is".
Soms bliift de ui gewoan un ui. "Siest de bui al hangen?" "Hij het de guit te pakken." "Sille we noch un blokje om kuiere?" "Der binne fan dy lui dy...."
Tammo Feenstra gaf de earste anset tot de folgende spellingsregels foar de ui
Toen hew ik 50 Nederlânse woarden met un ui onder mekaar setten, met dêrachter de Frise fertaling en dêrachter de Franeker fertaling en kwam ongefear tot ut selfde resultaat as dat fan Tammo.
Dat hew ik samenfat en doopt as Tammo's Sipel.

1. ui wurdt ú in alle woarden dy 't in ut Frys op dat plak un ú of û of o
druif, drúf, drúf
duik, dûk, dúk
duim, tom(me), dúm
2. woarden dy in ut Frys un ui hewwe, houe in ut Franekers ok un ui.
brui, brui, brui
fluit, fluit, fluit
guit, guit, guit
kuieren, kuiere, kuiere
3. woarden dy in ut Nederlâns einduge op ui einduge in ut Franekers op un ui
lui, lju, lui
pui, ?, pui
rui, ferfearjen, rui
4. overuge woarden (woarden dy in ut Frys geen ú, û, o, of ui hewwe, sien ok rui en lui) en wêr 't in ut Frys geen ferwante fertaling foar is, houe in ut Franekers de ui.
bruid, breid, bruid
muil, bek, muil
vuil, smargens, fuil
wuiven, swaaie, wuive
kluit, ?, kluit (de kluit bedondere)
beschuit, (twi)bak, beskuit

Geen opmerkingen:

Een reactie posten